Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία ( cognitive-behavioural therapy- CBT) βασίζεται στην ιδέα ότι δεν μας επηρεάζουν τα γεγονότα που βιώνουμε , αλλά ο τρόπος που τα ερμηνεύουμε. Το τί σκεφτόμαστε, επηρεάζει το πώς νιώθουμε, το οποίο με τη σειρά του καθορίζει το πώς συμπεριφερόμαστε. Άρα οι σκέψεις μας καθορίζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας. Η ερμηνεία μιας καταστασης μέσα από ένα αρνητικό πρίσμα προκαλεί άσχημα συναισθήματα και συμπεριφορές που κάθε άλλο παρά βοηθούν.
Σύμφωνα με τη CBT, η ψυχική δυσφορία πηγάζει από δυσλειτουργικές πεποιθήσεις που αφορούν τον εαυτό μας, τον κόσμο μας και τους άλλους. Π.χ. τί πρέπει να κάνουμε για να είμαστε άξιοι και αποδεκτοί για τον εαυτό μας και για τους άλλους. Αυτές οι πεποιθήσεις δημιουργήθηκαν κατά την παιδική ηλικία μέσα από διαστρεβλώσεις πληροφοριών και συμπεριφορών. Αν για παράδειγμα ένα παιδί ένιωθε ότι δεν είχε την αποδοχή των γονιών του, μπορεί να έμαθε να θεωρεί τον εαυτό του ανεπαρκή ή και άχρηστο. Με την πάροδο του χρόνου αυτές οι σκέψεις ριζώνουν τόσο βαθιά μέσα μας που πυροδοτούνται ακούσια και αυτόματα. Άθελα μας φιλτράρουμε όλα μας τα βιώματα μέσα από αυτές τις συχνά παράλογες πεποιθήσεις (π.χ. θα με απορρίψουν αν δεν ικανοποιώ τις προσδοκίες τους). Αυτό έχει σαν συνέπεια, την ψυχική δυσφορία και τα προβλήματα που πηγάζουν από αυτή.
Εάν η αρνητική ερμηνεία των βιωμάτων δεν αμφισβητηθεί, παγιώνεται ένα δυσλειτουργικό τρίγωνο αρνητικών σκέψεων-συναισθημάτων και συμπεριφορών που εγκλωβίζουν το άτομο σε ένα επαναλαμβανόμενο κύκλο.
Ο θεραπευόμενος μαθαίνει να αναγνωρίζει τις δυσλειτουργικές του πεποιθήσεις και να ξεχωρίζει τις αρνητικές σκέψεις που κάνει απο την πραγματικότητα που βιώνει (το ότι σκέφτομαι κάτι δεν σημαίνει ότι ισχύει). Μαθαίνει επίσης να παρατηρεί, να αναγνωρίζει και να αξιολογεί τις σκέψεις του.
Το συμπεριφορικό κομμάτι περιλαμβάνει ασκήσεις (π.χ. ημερολόγιο) που βοηθούν το άτομο να αναγνωρίσει το τρίγωνο σκέψη-συναίσθημα-συμπεριφορά και να ξεκινήσει να αμφισβητεί τις δυσλειτουργικές σκέψεις και τελικα να τις απορρίπτει αντικαθιστώντας τες με πιο λειτουργικές. Σιγά σιγά ο τρόπος σκέψης αλλάζει και σαν αποτέλεσμα μεταβάλλονται τα συναισθήματα αλλά και η συμπεριφορα.
Η θεραπεία ενός ατόμου δεν ποτέ εύκολη. Οι άνθρωποι επενδύουν άθελα τους σε δυσλειτουργικά μοτίβα που τους ταλαιπωρούν και τους κρατούν εγκλωβισμένους. Άλλωστε αυτό που οι άνθρωποι ασυνείδητα επιζητούν είναι το οικείο και όχι το θετικό.
Αυτό που είναι πιο σημαντικό ακόμα και από τη θεραπευτική προσέγγιση είναι η παρουσία ενός καλά εκπαιδευμένου και αφοσιωμένου θεραπευτή, καθώς και ενός θεραπευόμενου αποφασισμένου για αλλαγή που θα εμπιστευτεί τον προσεχτικά επιλεγμένο θεραπευτή του.
